مجلسى (ره ) گويد: چون خدا بنده ئى را بسبب عقايد و اخلاق نيك و رعايت شرايط
عمل كه يكى از آنها تقوى است دوست دارداو را به بهشت ببرد، و
حاصل اخبارى كه در اين باب رسيده اين است كه : سعى و كوشش در كيفيت
عمل بهتر ازسعى در كميت آن است و سعى در تصحيح عقايد و اخلاق مهمتر از سعى در
بسيارى عمل است .
عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِيِّ وَ غَيْرِهِ عَنْ
أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ اجْتَهَدْتُ فِى الْعِبَادَةِ وَ أَنَا شَابٌّ فَقَالَ لِى أَبِى ع يَا بُنَيَّ دُونَ مَا
أَرَاكَ تَصْنَعُ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا أَحَبَّ عَبْداً رَضِيَ عَنْهُ بِالْيَسِيرِ
اصول كافى ج : 3 ص : 138 رواية :5
|
امام صادق (ع ) فرمود: من جوان بودم و در عبادت كوشا، پدرم فرمود: پسرجان ! كمتر از
آنچه مى بينم عبادت كن كه خداى عزوجل چون بنده اى را دوست دارد باندكى از او راضى
شود.
| |
حُمَيْدُ بْنُ زِيَادٍ عَنِ الْخَشَّابِ عَنِ ابْنِ بَقَّاحٍ عَنْ مُعَاذِ بْنِ ثَابِتٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ جُمَيْعٍ عَنْ
أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَا عَلِيُّ إِنَّ هَذَا الدِّينَ مَتِينٌ فَأَوْغِلْ فِيهِ
بِرِفْقٍ وَ لَا تُبَغِّضْ إِلَى نَفْسِكَ عِبَادَةَ رَبِّكَ فَإِنَّ الْمُنْبَتَّ يَعْنِى الْمُفْرِطَ لَا ظَهْراً
أَبْقَى وَ لَا أَرْضاً قَطَعَ فَاعْمَلْ عَمَلَ مَنْ يَرْجُو أَنْ يَمُوتَ هَرِماً وَ احْذَرْ حَذَرَ مَنْ يَتَخَوَّفُ أَنْ
يَمُوتَ غَداً
اصول كافى ج : 3 ص : 138 رواية :6
|
رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: اى على ! همانا اين دين متين و محكم است در او با
نرمى وارد شود و عبادت پروردگارت را مبغوض خود مگردان ، زيرا خسته كننده مركوب
يعنى كسيكه در راندن مركوب زياده روى كرده نه مركوب باقى گذاشته و نه مسافت
پيموده پس عمل كن مانند عمل كسيكه اميد دارد در پيرى بميرد (يعنى مستحبات را با رفق و
تاءنى انجام ده و فكر كن تا پيرى راه دوريست يا مقصود اين است كه با زيادى روزه و
بيدار خوابى خود را لاغر و نحيف مكن ) و پرهيز كن مانند كسى كه مى ترسد فردا بميرد
(يعنى نسبت به پرهيز از محرمات خيال كن فردا مى ميرى و كوچكترين آنها را هم بخود
اجازه مده و مگو وقت مردن توبه خواهم كرد).
| |
* باب : درباره كسى كه ثواب خدا را بر عملى بشنود *
بَابُ مَنْ بَلَغَهُ ثَوَابٌ مِنَ اللَّهِ عَلَى عَمَلٍ
|
عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع
قَالَ مَنْ سَمِعَ شَيْئاً مِنَ الثَّوَابِ عَلَى شَيْءٍ فَصَنَعَهُ كَانَ لَهُ وَ إِنْ لَمْ يَكُنْ عَلَى مَا بَلَغَهُ
اصول
كافى ج : 3 ص : 139 رواية :1
|
امام صادق (ع ) فرمود: كسى كه ثوابى را بر عملى بشنود و آن را بجا آورد آن ثواب را
ببرد. اگر چه چنانكه به او رسيده نباشد.
| |
مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عِمْرَانَ الزَّعْفَرَانِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ
بْنِ مَرْوَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ مَنْ بَلَغَهُ ثَوَابٌ مِنَ اللَّهِ عَلَى عَمَلٍ فَعَمِلَ ذَلِكَ
الْعَمَلَ الْتِمَاسَ ذَلِكَ الثَّوَابِ أُوتِيَهُ وَ إِنْ لَمْ يَكُنِ الْحَدِيثُ كَمَا بَلَغَهُ
اصول كافى ج : 3 ص : 139 رواية :2
|
محمد بن مروان گويد: شنيدم امام صادق (ع ) فرمود: كسيكه ثواب بر عملى از خدا به او
برسد و آن عمل را به اميد آن ثواب انجام دهد، به او مى دهند اگر چه حديث چنانكه به او
رسيده نباشد.
| |
شرح :
به مضنون اين دو روايت روايت ديگرى هم وارد شده كه به حد استفاضه رسيده است .
و مرحوم مجلسى برخى از آنها را در مرآت العقول ذكر مى كند. اين روايات به اخبار من
بلغ معروفست و نتيجه و مضنون آنها به تسامح در ادله سنن مشهور گشته است ، و
حاصل اين روايت اين است كه :
چنانچه مسلمانى بشنود يا در كتابى به بيند كه اگر كسى مثلا چنين نمازى را بخواند
چنان پاداشى را در دنيا يا در آخرت به او داده مى شود، پس اگر او آن نماز را گزارد خدا
آن پاداش را به او مى دهد. اگر چه واقع حقيقت چنان نباشد و آ گوينده و كتاب دروغى
جعل كرده و يا اشتباه كرده باشند، زيرا كردم و
فضل خدا زياد است و به خود اجازه نمى دهد كه چون بنده اى به او ظن پيدا كرد و اميدوار
شد نااميدش كند، از اين رو فقها و دانشمندان اسلامى گفته اند درباره مستحبات نماز لازم
نيست كه هميشه دنبال خبرى صحيح و موثق بگرديم ، بلكه به اخبار ضعيف و
مجهول در اين در اين باره مى توان استناد كرد، بخلاف و اجبابت و محرمات كه جز با خبر
صحيح و موثق ثابت نگردد. اخبار من بلغ را اصوليين در باب برائت و احتياط ذكر نموده
و برخى از محدثين هم در بيان و شرح اين احاديث تفاصيلى مى دهند و در مقدار دلالت و
استفاده استجابت از اين اخبار، اشكالات و جوابهائى ذكر نموده و نقض و ابرامهائى كرده
اند كه مناسب اين مختصر نيست به مرآت العقول ج 2 ص 106 رجوع شود.
* باب : باب صبر*
بَابُ الصَّبْرِ
|
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنِ ابْنِ
أَبِي يَعْفُورٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الصَّبْرُ رَأْسُ الْإِيمَانِ
اصول كافى ج : 3 ص : 140 رواية :1
|
امام صادق (ع ) فرمود: صبر سر ايمان است .
| |
شرح :
اگر ايمان را به انسانى تشبيح كنيم صبر به منزله سر آن انسان و اخلاق و
صفات ديگر ايمانى به منزله اعضاء و جوارح ديگر است واين تشبيح و يا از لحاظ قوم و
ثبات صفات حميده به صفت صبر است ، چنانكه از حديث بعد اين معنى استفاده مى شود.
أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ
فُضَيْلٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الصَّبْرُ مِنَ الْإِيمَانِ بِمَنْزِلَةِ الرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ فَإِذَا
ذَهَبَ الرَّأْسُ ذَهَبَ الْجَسَدُ كَذَلِكَ إِذَا ذَهَبَ الصَّبْرُ ذَهَبَ الْإِيمَانُ
اصول كافى ج : 3 ص : 140 رواية :2
|
امام صادق (ع ) فرمود: صبر نسبت به ايمان مانند سر است نسبت به تن ، كه چون سر
برود تن همن مى رود همچنين اگر صبر برود ايمان مى رود.
| |
عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاسَانِيِّ جَمِيعاً عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ
الْأَصْبَهَانِيِّ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ دَاوُدَ الْمِنْقَرِيِّ عَنْ حَفْصِ بْنِ غِيَاثٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ
ع يَا حَفْصُ إِنَّ مَنْ صَبَرَ صَبَرَ قَلِيلًا وَ إِنَّ مَنْ جَزِعَ جَزِعَ قَلِيلًا ثُمَّ قَالَ عَلَيْكَ
بِالصَّبْرِ فِى جَمِيعِ أُمُورِكَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بَعَثَ مُحَمَّداً ص فَأَمَرَهُ بِالصَّبْرِ وَ
الرِّفْقِ فَقَالَ وَ اصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ اهْجُرْهُمْ هَجْراً جَمِيلًا وَ ذَرْنِى وَ الْمُكَذِّبِينَ أُولِى
النَّعْمَةِ وَ قَالَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى ادْفَعْ بِالَّتِى هِيَ أَحْسَنُ [ السَّيِّئَةَ ] فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَ
بَيْنَهُ عَداوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ وَ ما يُلَقّاها إِلَّا الَّذِينَ صَبَرُوا وَ ما يُلَقّاها إِلاّ ذُو حَظٍّ عَظِيمٍ
فَصَبَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص حَتَّى نَالُوهُ بِالْعَظَائِمِ وَ رَمَوْهُ بِهَا فَضَاقَ صَدْرُهُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ
عَزَّ وَ جَلَّ عَلَيْهِ وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدْرُكَ بِما يَقُولُونَ فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَ كُنْ
مِنَ السّاجِدِينَ ثُمَّ كَذَّبُوهُ وَ رَمَوْهُ فَحَزِنَ لِذَلِكَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ قَدْ نَعْلَمُ إِنَّهُ لَيَحْزُنُكَ
الَّذِى يَقُولُونَ فَإِنَّهُمْ لا يُكَذِّبُونَكَ وَ لكِنَّ الظّالِمِينَ بِآياتِ اللّهِ يَجْحَدُونَ وَ لَقَدْ كُذِّبَتْ
رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلى ما كُذِّبُوا وَ أُوذُوا حَتّى أَتاهُمْ نَصْرُنا فَأَلْزَمَ النَّبِيُّ ص
نَفْسَهُ الصَّبْرَ فَتَعَدَّوْا فَذَكَرَ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ كَذَّبُوهُ فَقَالَ قَدْ صَبَرْتُ فِى
نَفْسِى وَ أَهْلِى وَ عِرْضِى وَ لَا صَبْرَ لِى عَلَى ذِكْرِ إِلَهِى فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَقَدْ
خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما فِى سِتَّةِ أَيّامٍ وَ ما مَسَّنا مِنْ لُغُوبٍ فَاصْبِرْ
عَلى ما يَقُولُونَ فَصَبَرَ النَّبِيُّ ص فِى جَمِيعِ أَحْوَالِهِ ثُمَّ بُشِّرَ فِى عِتْرَتِهِ بِالْأَئِمَّةِ وَ
وُصِفُوا بِالصَّبْرِ فَقَالَ جَلَّ ثَنَاؤُهُ وَ جَعَلْنا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنا لَمّا صَبَرُوا وَ
كانُوا بِآياتِنا يُوقِنُونَ فَعِنْدَ ذَلِكَ قَالَ ص الصَّبْرُ مِنَ الْإِيمَانِ كَالرَّأْسِ مِنَ الْجَسَدِ
فَشَكَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ذَلِكَ لَهُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ تَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنى عَلى
بَنِى إِسْرائِيلَ بِما صَبَرُوا وَ دَمَّرْنا ما كانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَ قَوْمُهُ وَ ما كانُوا يَعْرِشُونَ
فَقَالَ ص إِنَّهُ بُشْرَى وَ انْتِقَامٌ فَأَبَاحَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ قِتَالَ الْمُشْرِكِينَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ
فَاقْتُلُوا الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَ خُذُوهُمْ وَ احْصُرُوهُمْ وَ اقْعُدُوا لَهُمْ كُلَّ مَرْصَدٍ وَ
اقْتُلُوهُمْ حَيْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ فَقَتَلَهُمُ اللَّهُ عَلَى يَدَيْ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ أَحِبَّائِهِ وَ جَعَلَ لَهُ
ثَوَابَ صَبْرِهِ مَعَ مَا ادَّخَرَ لَهُ فِى الْآخِرَةِ فَمَنْ صَبَرَ وَ احْتَسَبَ لَمْ يَخْرُجْ مِنَ الدُّنْيَا حَتَّى
يُقِرَّ اللَّهُ لَهُ عَيْنَهُ فِى أَعْدَائِهِ مَعَ مَا يَدَّخِرُ لَهُ فِى الْآخِرَةِ
اصول كافى ج : 3 ص : 140 رواية :3
|
امام صادق (ع ) فرمود: اى حفض هر كه صبر كند اندكى صبر كرده و هر كه بيتابى كند،
اندكى بيتابى كرده (زيرا عمر كوتاه است و مصيبات كوتاه تر).
سپس فرمود: در هر كارى صبر را از دست مده زيرا خداى
عزوجل محمد صلى الله عليه و آله را معبوث فرمود و او را امر بصبر و مدارا كرد و فرمود:
(بر آنچه مى گويند صبر كن و از آنها ببر بريدنى نيكو مرا با تكذيب كنان نعمت دار
واگذار 11 سوره 73 ) و باز خداى تبارك و تعالى فرمود: (بدى را به آنچه
نيكوتر است دفع كن ، تا آنكه ميان تو و او دشمنى است مانند دوستى مهربان شود، و اين
خصلت را جز كسانى كه صبر كنند بر نخورند و جز بهره دار بزرگ درنيابد، 36
سوره 41).
رسول خدا صلى الله عليه و آله هم صبر نمود تا او را به امور بزرگى نسبت دادند و
متهم كردند (مانند سحر و جنون و كذب ) او دلتنگ شد، خداى
عزوجل اين آيه نازل فرمود: (ما مى دانيم كه تو سينه ات از آنچه مى گويند تنگ مى
شود، با ستايش پروردگارت تسبيح گوى و از سجده گذاران باش ، 98 سوره 15)
سپس تكذيبش كردند و متهمش نمودند، از آن روز عمگين شد و خداى
عزوجل نازل فرمود كه : (ما مى دانيم كه سخنان آنان تو را غمگين مى كند آنها تو را
تكذيب نمى كنند بلكه ستمگران آيات خدا را تكذيب مى كنند پيش از تو نيز پيامبرانى
تكذيب شدند و بر تكذيب شدن و اذيت ديدن صبر كردند تا نصرت ما به آنها رسيد 34
سوره 6).
پس پيغمبر صلى الله عليه و آله خود را به صبر ملزم ساخت ، تا آنها تجاوز كردند و
خداى تبارك و تعالى را به زبان آوردند و او را تكذيب كرند، پيغمبر صلى الله عليه و
آله فرمود: درباره خودم و خاندان و آبرويم صبر كردم ولى نسبت به بد گفتن به معبودم
صبر ندارم ، خداى عزوجل نازل فرمود كه : (ما آسمانها و زمين و فضا را در شش روز
آفريديم و هيچ خستگى به ما نرسد بر آنچه مى گويند صبر كن ، 38 سوره 50).
پس پيغمبر صلى الله عليه و آله در همه احوال صبر كرد با مامان از عترتش به او مژده
دادند و آنها را به صبر معرفى كردند و خدا
جل ثناءه فرمود: (چون صابر بودند و به آيات ما يقين داشتند، ايشان را پيشوايانى
ساختيم كه به امر ما هدايت كنند، 24 سوره 32) در اين هنگام پيغمبر صلى الله عليه و
آله فرمود: صبر نيست به ايمان مگر مانند سر است نسبت به تن ، پس خدى
عزوجل هم از صبر او شكر گزارى كرد و نازل فرمود: (كلمه نيكوى پروردگارت
درباره پسران اسرائيل بپاداش صبريكه كرده بودند انجام يافت و آنچه را فرعون و
قومش مى ساختند و (اشجار و كاخهائى كه ) بر مى افراشتند واژگون كرديم 137 سوره
7).
پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود: اين بشارت است و انتقام پس خداى
عزوجل نبرد و كشتار مشركين را به او اجازه فرمود و
نازل كرد كه : (مشركان را هر كجا يافتيد بكشيد و بگيريد و محاصره كنيد و در هر
كمينگاهى سر راهشان بنشينيد، 6 سوره 9) (آنها را بكشيد هر جا يافتيد 191 سوره
2) پس خدا آنها را به دست پيغمبر صلى الله عليه و آله و دوستانش بكشت و آن را
پاداش صبرش قرار داد، علاوه بر آنچه در آخرت برايش ذخيره كرد، پس هر كه صبر كند
و بحساب خدا گذارد، از دنيا نرود تا آنكه خدا چشمش را درباره (سركوبى دشمنان روشن
كند، علاوه بر آنچه در آخرت برايش ذخيره كند.
| |
 | اصول كافي ثقةالاسلام كليني جلد سوم | | 
|